Thanh khoản tập trung CLMM là gì? Mô hình AMM tiềm năng
MỤC LỤC
Với sự ra đời của các nền tảng giao dịch phi tập trung như Uniswap, mô hình thanh khoản CLMM đã xuất hiện để tối ưu hóa việc cung cấp thanh khoản và giảm thiểu các vấn đề như chênh lệch giá và khó khăn trong quản lý thanh khoản.
Trong bài viết này, CryptoViet Info sẽ cùng các bạn khám phá chi tiết về mô hình thanh khoản tập trung CLMM là gì? Cách nó hoạt động và những ưu điểm cũng như nhược điểm của nó.
Thanh khoản tập trung CLMM là gì?
Thanh khoản tập trung CLMM (Centralized Liquidity Management Model) hay còn gọi là nhà tạo lập thị trường thanh khoản tập trung, đây là một mô hình quản lý thanh khoản tập trung tiên tiến thiết kế cho nên tảng AMM DEX. Mô hình này giúp tăng cường sự linh hoạt và hiệu quả trong việc quản lý thanh khoản của các tổ chức tài chính.
Đặc điểm của Thanh khoản tập trung CLMM
CLMM cho phép các tổ chức tài chính, chẳng hạn như ngân hàng hoặc công ty chứng khoán, tập trung và quản lý các nguồn lực thanh khoản của mình một cách toàn diện. Thay vì phân tán và quản lý thanh khoản ở mỗi phòng ban hoặc chi nhánh riêng biệt, CLMM tạo ra một môi trường tập trung cho việc quản lý thanh khoản.
Một trong những lợi ích chính của CLMM là khả năng tối ưu hóa việc sử dụng thanh khoản. Nhờ vào việc tập trung các nguồn lực, CLMM cho phép tổ chức tài chính sử dụng và phân bổ thanh khoản một cách thông minh và hiệu quả hơn. Điều này giúp giảm thiểu các rủi ro liên quan đến thanh khoản và tăng cường khả năng đáp ứng nhanh chóng đối với nhu cầu về thanh khoản của tổ chức.
Mô hình CLMM cũng cung cấp khả năng quản lý rủi ro toàn diện hơn. Bằng cách tập trung các nguồn lực thanh khoản, tổ chức có thể theo dõi và quản lý rủi ro liên quan đến thanh khoản một cách tổng thể và toàn cầu. Điều này giúp cải thiện quy trình quản lý rủi ro và đảm bảo rằng tổ chức có đủ thanh khoản để đáp ứng các nhu cầu tài chính và tiếp tục hoạt động một cách ổn định.
Ngoài ra, CLMM cũng có thể giúp giảm thiểu chi phí và tăng tính minh bạch trong việc quản lý thanh khoản. Tập trung các nguồn lực thanh khoản vào một nơi cho phép tổ chức tài chính thực hiện các hoạt động giao dịch nội bộ một cách hiệu quả hơn. Điều này có thể giảm chi phí giao dịch và tối ưu hóa việc sử dụng các nguồn lực tài chính. Đồng thời, việc tập trung cũng tạo điều kiện thuận lợi để giám sát và kiểm tra các hoạt động, đảm bảo tính minh bạch và tuân thủ quy định tài chính.
Trước khi CLMM được giới thiệu, Uniswap sử dụng mô hình thanh khoản cân bằng tỷ lệ (Constant Product Market Maker Model) trong phiên bản Uniswap v1. Trong mô hình đó, người dùng cung cấp thanh khoản theo tỷ lệ cố định giữa các token trong một cặp giao dịch. Khi sử dụng CLMM trong phiên bản Uniswap v3, người dùng có thể tạo ra các "thanh lý" (liquidity positions) tập trung vào một phạm vi giá nhất định.
Tại sao lại cần Thanh khoản tập trung CLMM?
Trong mô hình AMM, phần lớn thanh khoản thường không được sử dụng hiệu quả và trở nên nhàn rỗi. Mô hình CLMM tập trung vào các phần khoảng biến động quan trọng trong đồ thị giá, giúp tận dụng thanh khoản một cách hiệu quả hơn. Thay vì phân bổ đồng đều trên toàn bộ đường cong giá, CLMM tập trung vào các vùng có sự biến động quan trọng, giúp tăng tính thanh khoản và giảm sự lãng phí của thanh khoản.
Trong AMM, giao dịch có thể bị trượt giá cao do sự mất cân đối giữa các cặp giao dịch. Khi giao dịch một số lượng lớn, giá có thể thay đổi nhanh chóng, dẫn đến giá trị thực hiện giao dịch không tốt. Mô hình CLMM giúp giảm rủi ro trượt giá bằng cách tập trung vào các vùng quan trọng của đồ thị giá, nơi giá có thể biến động mạnh. Điều này giúp cải thiện khả năng thực hiện giao dịch với giá tốt hơn và giảm mất cân đối trong thanh khoản.
Mô hình CLMM cũng nhằm tăng lợi nhuận cho nhà cung cấp thanh khoản (LPs). Bằng cách tập trung vào các phần khoảng biến động quan trọng, CLMM tạo ra cơ hội tăng lợi nhuận cho LPs khi tham gia vào các vùng giá có biến động mạnh. Điều này khuyến khích người dùng tham gia cung cấp thanh khoản và chia sẻ lợi nhuận từ việc cung cấp thanh khoản.
AMM là một thuật toán phổ biến được sử dụng trong các nền tảng DEX trong lĩnh vực DeFi hiện nay. Thuật toán này còn được gọi là Trình tạo lập thị trường tự động.
AMM sử dụng phương trình tích hằng số cổ điển x*y=k. Điều này có nghĩa là các tài sản trong cặp giao dịch được phân bổ đều trên toàn bộ đường cong giá. Trong phương trình này, giá trị k không thay đổi trong khi x và y thể hiện tính thanh khoản của hai loại tiền tương ứng.
Mô hình này thường gặp khó khăn về khả năng thanh khoản, vì thanh khoản thường rất mỏng và phân tán trên sàn DEX. Do đó, tỷ lệ trượt giá (spread) của token trong quá trình giao dịch thường rất lớn, ảnh hưởng đến trải nghiệm của người dùng.
Toàn bộ thanh khoản trong AMM do các nhà cung cấp thanh khoản cung cấp và nằm trong phạm vi (0, ∞).
Một số mô hình Thanh khoản tập trung CLMM
Dưới đây là một số mô hình thanh khoản tập trung (CLMM) được sử dụng trong lĩnh vực tiền điện tử:
Mô hình Maker/Taker
Trong mô hình này, những người tạo lập thị trường (makers) cung cấp thanh khoản bằng cách đặt các lệnh mua/bán trên sàn giao dịch. Họ đặt lệnh với giá thấp hơn giá thị trường (đối với lệnh mua) hoặc giá cao hơn giá thị trường (đối với lệnh bán).
Người mua hoặc người bán ngay lập tức (takers) thực hiện giao dịch với giá được đặt bởi những người tạo lập thị trường này. Trong quá trình này, người tạo lập thị trường nhận được một phần phí giao dịch như lợi nhuận.
Mô hình Sáng tạo Liquidity Bootstrapping Pool (LBP)
Mô hình LBP là một hình thức mới để cung cấp thanh khoản cho một dự án tiền điện tử trong giai đoạn khởi đầu. Trong mô hình này, một hồ bơi thanh khoản được tạo ra với một số lượng token được cung cấp ban đầu và một giá khởi điểm.
Những người muốn mua token mới có thể đặt lệnh mua với giá tăng dần theo thời gian. Giá của token tăng dần và được điều chỉnh tự động để cân bằng giữa cung và cầu. Người bán token ban đầu nhận được ETH hoặc token khác theo giá được xác định trong quá trình LBP.
Mô hình Market Making
Trong mô hình này, các nhà cung cấp thanh khoản (market makers) đặt sẵn các lệnh mua/bán với khoảng giá giới hạn trong một thị trường. Khi có người mua hoặc người bán xuất hiện, các lệnh này được thực hiện tức thì để tạo thanh khoản và đảm bảo sự liên tục trong giao dịch. Các market makers nhận được lợi nhuận từ sự chênh lệch giữa giá mua và giá bán, cũng như các phí giao dịch.
Mô hình Yield Farming
Mô hình Yield Farming kết hợp việc cung cấp thanh khoản và kiếm lợi nhuận thông qua việc nắm giữ và giao dịch các token. Người dùng cung cấp thanh khoản cho các giao dịch hoặc hồ bơi thanh khoản và nhận lại phần thưởng token trong quá trình đó. Các phần thưởng này có thể được giao dịch hoặc gửi lại vào hồ bơi thanh khoản để tiếp tục kiếm lợi nhuận.
Mô hình thanh khoản cân bằng tỷ lệ (Constant Product Market Maker Model) hoạt động như thế nào?
Mô hình thanh khoản cân bằng tỷ lệ (Constant Product Market Maker Model) là một mô hình giao dịch trong các giao thức thanh khoản tự động (AMM) như Uniswap. Được sử dụng trong phiên bản Uniswap v1, mô hình này cho phép người dùng trao đổi các cặp giao dịch token ERC-20 một cách trực tiếp và không cần sự tham gia của bên thứ ba.
Mô hình Constant Product Market Maker dựa trên nguyên tắc cân bằng tỷ lệ giữa số lượng hai token trong một cặp giao dịch. Cụ thể, trong một cặp giao dịch token A và token B, mô hình sẽ duy trì một số lượng token cố định, gọi là "sản phẩm" (product), giữa hai token này. Sản phẩm này sẽ được duy trì theo một tỷ lệ cố định, không thay đổi theo thời gian.
Khi người dùng muốn trao đổi token A thành token B hoặc ngược lại, họ cần cung cấp một số lượng token A và token B đủ để duy trì tỷ lệ sản phẩm ban đầu. Nguyên tắc này được gọi là "nguyên tắc cân bằng tỷ lệ" (constant product principle).
Khi một giao dịch xảy ra, số lượng token mà người dùng trao đổi sẽ được lấy ra từ một trong hai đầu cung và số lượng tương ứng của token nhận được sẽ được thêm vào đầu còn lại. Quá trình này dẫn đến thay đổi tỷ lệ giữa số lượng hai token trong cặp giao dịch.
Mô hình Constant Product Market Maker cho phép tự động điều chỉnh giá trị của token dựa trên sự cân bằng tỷ lệ sản phẩm. Khi người dùng mua nhiều token trong một cặp giao dịch, giá của token đó sẽ tăng vì số lượng token còn lại trong cặp giao dịch giảm. Ngược lại, khi người dùng bán nhiều token, giá của token đó sẽ giảm.
Điều quan trọng là mô hình Constant Product Market Maker đòi hỏi cung cấp đủ thanh khoản trong cặp giao dịch để đảm bảo khả năng trao đổi và giữ nguyên nguyên tắc cân bằng tỷ lệ sản phẩm.
Thanh khoản tập trung CLMM hoạt động như thế nào?
Trong mô hình CLMM, người dùng có khả năng tạo ra các "thanh lý" (liquidity positions) tập trung vào các khoảng giá cụ thể trong thị trường. Thay vì phân bổ toàn bộ thanh khoản trên toàn bộ phạm vi giá, người dùng có thể tập trung thanh khoản vào những khoảng giá mà họ quan tâm.
Khi người dùng tạo ra điểm thanh lý trong CLMM, họ chọn một khoảng giá cụ thể và cung cấp một số lượng token tương ứng để duy trì thanh khoản trong khoảng giá đó. Người dùng cũng cần chỉ định tỷ lệ phần trăm (concentration ratio) của thanh khoản của họ trong khoảng giá đó.
Điều này có nghĩa là trong mô hình CLMM, người dùng có thể tạo ra nhiều điểm thanh lý tập trung với các khoảng giá và tỷ lệ khác nhau. Mỗi điểm thanh lý này sẽ có một số lượng token cung cấp tương ứng trong khoảng giá đó. Tổng số thanh khoản trên toàn bộ phạm vi giá sẽ là tổng của các thanh lý tập trung này.
Giả sử chúng ta có một cặp giao dịch với hai token là Token A và Token B. Trong mô hình CLMM, người dùng có thể tạo ra một điểm thanh lý tập trung trong một khoảng giá cụ thể của cặp giao dịch này.
Người dùng A quyết định tạo ra một điểm thanh lý tập trung với khoảng giá từ 100 đến 200 Token A. Người dùng này cung cấp 100 Token A vào điểm thanh lý của mình và chỉ định tỷ lệ phần trăm là 50%. Điều này có nghĩa là trong khoảng giá từ 100 đến 200 Token A, số lượng token thanh lý của người dùng A sẽ duy trì ở mức 50 Token A.
Trong khi đó, người dùng B quyết định tạo ra một điểm thanh lý tập trung khác với khoảng giá từ 150 đến 250 Token A. Người dùng này cung cấp 200 Token A vào điểm thanh lý của mình và chỉ định tỷ lệ phần trăm là 75%. Tức là trong khoảng giá từ 150 đến 250 Token A, số lượng token thanh lý của người dùng B sẽ không vượt quá 150 Token A.
Với điểm hai thanh lý này, tổng thanh khoản trên toàn bộ phạm vi giá từ 100 đến 250 Token A sẽ là 200 Token A. Tổng cộng, có 350 Token A được cung cấp như thanh khoản tập trung trong cặp giao dịch này. Tóm lại, các hoạt động của CLMM giống như cách chúng ta đặt lệnh limit trên các sàn CEXs hoặc các DEXs Order Book.
Tìm hiểu thêm:
Ưu và Nhược điểm của mô hình thanh khoản tập trung CLMM là gì?
Ưu điểm
Mô hình thanh khoản tập trung CLMM trong Uniswap v3 mang lại một số ưu điểm so với mô hình Constant Product Market Maker (CPMM) của phiên bản Uniswap v1. Dưới đây là một số ưu điểm chính của mô hình CLMM:
- Linh hoạt trong quản lý thanh khoản: Người dùng có khả năng tạo ra các điểm thanh lý tập trung trong các khoảng giá cụ thể mà họ quan tâm. Điều này cho phép người dùng tập trung thanh khoản của mình vào các vùng giá quan trọng và tối ưu hóa việc cung cấp thanh khoản.
- Giảm chênh lệch giá (slippage): Mô hình CLMM giúp giảm chênh lệch giá khi người dùng thực hiện giao dịch. Bằng cách tập trung cung cấp thanh khoản trong các khoảng giá cụ thể, mô hình giúp giảm sự biến động giá và tối ưu hóa việc thực hiện giao dịch với tổn thất thấp hơn.
- Tăng khả năng cung cấp thanh khoản sâu hơn: Mô hình CLMM cho phép người dùng cung cấp thanh khoản sâu hơn trong các khoảng giá mà họ quan tâm. Điều này giúp tăng khả năng thực hiện giao dịch lớn hơn mà không gây ảnh hưởng đáng kể đến giá.
- Quản lý hiệu quả và tối ưu hóa việc sử dụng thanh khoản: Người dùng có khả năng quản lý và điều chỉnh các vị trí thanh khoản của mình để đáp ứng nhu cầu thị trường và tối ưu hóa việc sử dụng thanh khoản. Mô hình CLMM cho phép người dùng linh hoạt điều chỉnh các khoảng giá và tỷ lệ phần trăm để đáp ứng các yêu cầu thay đổi.
- Định giá linh hoạt: Mô hình CLMM cho phép người dùng định giá theo các khoảng giá cụ thể, giúp tạo ra nhiều cấu trúc giá khác nhau trong cùng một cặp giao dịch. Điều này mở ra các cơ hội giao dịch và tạo ra sự linh hoạt cho người dùng.
Tóm lại, những ưu điểm này giúp mô hình thanh khoản tập trung CLMM nâng cao trải nghiệm giao dịch và cung cấp một phương pháp linh hoạt và hiệu quả hơn trong việc quản lý thanh khoản.
Nhược điểm
Mặc dù mô hình thanh khoản tập trung CLMM trong Uniswap v3 mang lại nhiều ưu điểm, nhưng cũng có một số nhược điểm cần lưu ý:
- Đòi hỏi quản lý tích cực: Mô hình CLMM yêu cầu người dùng quản lý và điều chỉnh các vị trí thanh khoản của họ để đảm bảo hiệu quả và cân bằng giữa các khoảng giá. Điều này đòi hỏi người dùng thực hiện theo dõi thị trường và điều chỉnh các vị trí theo nhu cầu, điều này có thể tốn thời gian và công sức.
- Phân tán thanh khoản: Với mô hình CLMM, thanh khoản được phân tán vào các khoảng giá cụ thể. Điều này có thể dẫn đến tình trạng thanh khoản bị phân tán và không đồng đều trong toàn bộ phạm vi giá, gây khó khăn cho người dùng khi muốn giao dịch ở các vùng giá nằm ngoài các khoảng giá đã được tập trung.
- Độ phức tạp trong quản lý: Mô hình CLMM có một số thông số phải được quản lý, bao gồm tỷ lệ phần trăm và số lượng token cung cấp trong mỗi khoảng giá. Điều này đòi hỏi người dùng phải theo dõi và điều chỉnh các thông số này để đảm bảo hiệu quả và tối ưu hóa việc cung cấp thanh khoản.
- Rủi ro tiềm ẩn: Mô hình CLMM có thể mang lại lợi nhuận khi giá di chuyển trong các khoảng giá tập trung. Tuy nhiên, trong trường hợp giá di chuyển ra khỏi các khoảng giá này, người dùng có thể gánh chịu tổn thất hoặc rủi ro. Việc quản lý và điều chỉnh các vị trí thanh khoản đòi hỏi sự hiểu biết và kỹ năng phù hợp để tránh các rủi ro tiềm ẩn này.
Các dự án đang sử dụng Thanh khoản tập trung CLMM
Sau khi tìm hiểu Thanh khoản tập trung CLMM là gì, hãy cùng CryptoViet Info đi đến một số dự án tiêu biểu đang sử dụng CLMM nhé!
Uniswap
Uniswap là một trong những giao thức giao dịch phi tập trung hàng đầu trong lĩnh vực DeFi và đã sử dụng mô hình CLMM (Cryptocurrency Liquidity Mining Model) để tạo ra thanh khoản.
Uniswap cho phép người dùng cung cấp thanh khoản bằng cách gắn kết các token vào hồ bơi thanh khoản trên nền tảng của mình. Bằng cách tham gia cung cấp thanh khoản, người dùng nhận được LP (Liquidity Provider) token, đại diện cho quyền sở hữu của họ trong hồ bơi thanh khoản.
Một phần thưởng quan trọng cho người cung cấp thanh khoản trên Uniswap là UNI token, token riêng của giao thức. UNI token được phân phối cho những người dùng đã đóng góp thanh khoản và có LP token. Số lượng UNI token nhận được phụ thuộc vào tỷ lệ đóng góp thanh khoản của người dùng và thời gian mà họ đã tham gia vào hồ bơi thanh khoản.
Điều này khuyến khích người dùng tham gia cung cấp thanh khoản trên Uniswap và chia sẻ lợi nhuận từ việc cung cấp thanh khoản, đồng thời xây dựng một cộng đồng mạnh mẽ xung quanh giao thức.
Uniswap v3 là phiên bản mới nhất của nền tảng, đem đến nhiều cải tiến quan trọng. Một trong những thay đổi đáng chú ý là tập trung thanh khoản hơn. Uniswap v3 cho phép nhà cung cấp thanh khoản tạo lập thị trường ở các mức giá tùy chọn, tập trung vào các khoảng giá quan trọng để tối ưu hóa lợi nhuận và giảm rủi ro. Điều này tạo điều kiện thuận lợi cho những người cung cấp thanh khoản muốn tham gia vào thị trường.
Uniswap v3 cũng hỗ trợ việc biến các vị thế của nhà cung cấp thanh khoản thành NFT (Non-Fungible Tokens), cho phép tạo ra các giao dịch thanh khoản tiện lợi và linh hoạt hơn. Ngoài ra, Uniswap v3 tích hợp giải pháp mở rộng quy mô lớp 2 Optimism để giảm phí giao dịch trên mạng Ethereum, mang lại trải nghiệm giao dịch tốt hơn và giảm chi phí cho người dùng.
SushiSwap
SushiSwap là một giao thức giao dịch phi tập trung được xây dựng dựa trên Uniswap và đã sử dụng mô hình CLMM. Giao thức này nhằm tạo ra thanh khoản và khuyến khích người dùng tham gia vào việc cung cấp thanh khoản trên nền tảng của mình.
Người dùng có thể cung cấp thanh khoản bằng cách gắn kết các token vào các hồ bơi thanh khoản trên SushiSwap. Bằng cách cung cấp thanh khoản, người dùng nhận được SLP (Sushi Liquidity Provider) token, đại diện cho quyền sở hữu của họ trong hồ bơi thanh khoản. Người dùng có thể sử dụng SLP token để rút lại số tiền đã cung cấp thanh khoản và nhận lại phần thưởng.
Phần thưởng được trả cho người cung cấp thanh khoản là trong SUSHI token, token riêng của SushiSwap. Số lượng SUSHI token nhận được phụ thuộc vào tỷ lệ đóng góp thanh khoản của người dùng và thời gian mà họ đã tham gia vào hồ bơi thanh khoản.
PancakeSwap
PancakeSwap là một giao thức giao dịch phi tập trung trên mạng lưới Binance Smart Chain (BSC). Giao thức này sử dụng mô hình CLMM để tạo ra và duy trì thanh khoản cho các cặp giao dịch trên nền tảng của mình.
Người dùng có thể cung cấp thanh khoản bằng cách gắn kết các token vào các hồ bơi thanh khoản trên PancakeSwap. Bằng cách cung cấp thanh khoản, người dùng nhận được LP (Liquidity Provider) token, đại diện cho quyền sở hữu của họ trong hồ bơi thanh khoản. Người dùng có thể sử dụng LP token này để rút lại số tiền đã cung cấp thanh khoản của mình và nhận lại phần thưởng.
Phần thưởng được trả cho người cung cấp thanh khoản là trong CAKE token, token riêng của PancakeSwap. Số lượng CAKE token nhận được phụ thuộc vào tỷ lệ đóng góp thanh khoản của người dùng và thời gian mà họ đã tham gia vào hồ bơi thanh khoản.
Trader Joe
Trader Joe là một dự án tiền điện tử đã triển khai mô hình CLMM từ cuối năm trước. Ban đầu, dự án chỉ hoạt động trên mạng lưới Avalanche và không nhận được nhiều sự chú ý. Tuy nhiên, đầu năm nay, Trader Joe đã thực hiện một bước đi thông minh bằng cách chọn Arbitrum làm nền tảng tiếp theo để thu hút dòng tiền từ thị trường. Điều này đã mang lại may mắn cho dự án khi mô hình Liquidity Bootstrapping được chứng minh là hiệu quả sau sự kiện airdrop Arbitrum gần đây.
Trader Joe cũng đang chuẩn bị ra mắt mô hình Auto-Pool (tự động hóa thanh khoản cho người dùng). Mô hình này sẽ kết hợp giữa thanh khoản tập trung, Order-book và chia sẻ phí cho những người sở hữu token JOE. Điều này giúp tạo ra một hệ sinh thái thanh khoản tự động và thuận tiện cho người dùng, đồng thời cung cấp lợi nhuận cho các nhà cung cấp thanh khoản thông qua việc chia sẻ phí giao dịch.
Balancer
Balancer là một giao thức giao dịch phi tập trung cho phép người dùng tạo ra các hồ bơi thanh khoản tùy chỉnh với nhiều token khác nhau và tỷ trọng khác nhau. Nó sử dụng mô hình CLMM để khuyến khích người dùng tham gia vào việc cung cấp thanh khoản cho các hồ bơi này. Người cung cấp thanh khoản nhận được phần thưởng BAL token.
Đây chỉ là một số ví dụ về các dự án tiền điện tử đã sử dụng mô hình CLMM. Có nhiều dự án khác cũng đã và đang sử dụng mô hình này để tăng tính thanh khoản và khuyến khích người dùng tham gia vào việc cung cấp thanh khoản.
Lời kết
Vậy bạn đã tìm hiểu qua bài viết Thanh khoản tập trung CLMM là gì? CLMM hoạt động như thế nào? CryptoViet Info hy vọng bài viết sẽ đem lại cho bạn những thông tin hữu ích nhất.
Tóm lại, mô hình Thanh khoản tập trung CLMM đã giới thiệu một cách tiếp cận đột phá trong quản lý thanh khoản trên các nền tảng giao dịch phi tập trung. Bằng cách tập trung cung cấp thanh khoản vào các khoảng giá cụ thể, CLMM tăng cường linh hoạt và hiệu quả trong việc quản lý thanh khoản.
- Tìm hiểu thêm: Tổng hợp 100+ thuật ngữ Crypto cho người mới
