DEX là gì? Thông tin cơ bản về Decentralized Exchange

Ngày nay, DEX (Decentralized Exchange) đã trở thành một thuật ngữ quen thuộc và không thể thiếu đối với những người tham gia thị trường tiền mã hóa. 

Vậy tóm lại, DEX là gì? Cách hoạt động và tầm quan trọng của nó trong việc thay đổi cách chúng ta giao dịch tiền điện tử như thế nào? Hãy cùng CryptoViet Info tìm hiểu qua bài viết sau nhé!

DEX là gì?

DEX là viết tắt của Decentralized Exchange, là một loại sàn giao dịch tiền điện tử hoạt động trên nền tảng blockchain, phi tập trung. DEX mang đến sự phân quyền, tính minh bạch và kiểm soát cá nhân cao hơn cho người dùng trong quá trình giao dịch tiền điện tử.

Sự khác biệt giữ CEX và DEX là gì?

DEX (Decentralized Exchange) và CEX (Centralized Exchange) là hai loại sàn giao dịch tiền điện tử với những đặc điểm và sự khác biệt quan trọng. 

Khác với các sàn tập trung truyền thống, DEX không phụ thuộc vào bên thứ ba trung gian để xử lý giao dịch. Thay vào đó, nó sử dụng các hợp đồng thông minh và giao thức mã hóa để cho phép người dùng trao đổi tiền điện tử trực tiếp với nhau một cách an toàn và không cần đặt niềm tin vào một bên trung gian. Dưới đây là một số điểm khác biệt chính giữa DEX và CEX:

• Quản lý tài sản: Trong CEX, người dùng cần gửi tài sản của họ vào ví của sàn và tin tưởng sàn duy trì an toàn tài sản đó. Trong khi đó, trong DEX, người dùng giữ tài sản của mình trong ví cá nhân và không cần phải gửi tài sản cho sàn. Điều này mang lại sự kiểm soát và bảo mật tài sản cao hơn trong DEX.
• Tính trung gian: CEX hoạt động dựa trên mô hình trung gian, trong đó sàn chịu trách nhiệm kết nối các bên mua và bán và thực hiện các giao dịch. Trong khi đó, DEX hoạt động trực tiếp giữa người dùng thông qua các hợp đồng thông minh, loại bỏ sự phụ thuộc vào bên thứ ba và giảm thiểu rủi ro trung gian.
• Quyền riêng tư: Với CEX, người dùng thường phải cung cấp thông tin cá nhân và tuân thủ các quy tắc KYC (Know Your Customer). Trong DEX, người dùng có thể giao dịch mà không cần tiết lộ danh tính của họ, tăng tính riêng tư và quyền riêng tư.
• Phạm vi thanh khoản: CEX thường có mức thanh khoản cao hơn, do có sự tham gia của nhiều người dùng và hoạt động trên hệ thống tập trung. DEX có sự thanh khoản thấp hơn do sự tập trung của nguồn thanh khoản, nhưng có thể được cải thiện thông qua các hợp đồng thông minh và sự đóng góp của người dùng.
• Quản trị và điều hành: CEX được điều hành bởi một đội ngũ quản lý, có quyền quyết định và kiểm soát sàn. Trong khi đó, DEX thường có tính cộng đồng cao hơn, nơi các quyết định quan trọng được đưa ra thông qua việc bỏ phiếu hoặc tham gia của người dùng.
• Tính mở và phân cấp: DEX là một hệ thống phi tập trung, nghĩa là không có bên thứ ba can thiệp hoặc kiểm soát. CEX có sự phân cấp, trong đó sàn giao dịch là bên trung gian giữa người dùng và thị trường.

Tuy có những khác biệt đáng kể, cả DEX và CEX đều có ưu điểm và hạn chế riêng. Sự lựa chọn giữa hai loại sàn này phụ thuộc vào nhu cầu và sự ưu tiên cá nhân của người dùng trong việc giao dịch tiền điện tử.

Nguyên tắc hoạt động của DEX

• Sử dụng hợp đồng thông minh (smart contract): DEX sử dụng các hợp đồng thông minh để lưu trữ và thực thi các quy tắc và điều kiện giao dịch. Điều này đảm bảo tính toàn vẹn và đáng tin cậy của giao dịch.
• Quyền kiểm soát tài sản: Trong DEX, người dùng giữ quyền kiểm soát hoàn toàn tài sản của mình. Họ giữ chìa khóa riêng và không cần phải chuyển tài sản vào ví của sàn.
• Giao dịch trực tiếp ngang hàng (peer-to-peer): DEX cho phép người dùng trao đổi tiền điện tử trực tiếp với nhau, loại bỏ sự phụ thuộc vào sàn giao dịch trung gian. Các giao dịch diễn ra trực tiếp giữa các ví cá nhân thông qua các giao thức mã hóa.

• Tìm hiểu thêm: Smart Contract là gì? Các ứng dụng của Smart Contract

Các tính năng và ưu điểm của DEX

• Phân quyền: DEX giúp người dùng giữ quyền kiểm soát tài sản của mình mà không cần tin tưởng vào bên thứ ba. Không cần tài khoản hay thông tin cá nhân, người dùng có sự đảm bảo về quyền riêng tư và an ninh.
• Tính minh bạch: Giao dịch trên DEX được ghi lại trên blockchain công khai, đảm bảo tính minh bạch và khả năng kiểm tra giao dịch mọi lúc.
• Khả năng giao dịch liên chuỗi: Một số DEX cho phép giao dịch giữa các chuỗi khối khác nhau, tạo điều kiện cho việc trao đổi giữa các tài sản từ các blockchain khác nhau.
• Phí giao dịch thấp: So với CEX, DEX thường có phí giao dịch thấp hơn do loại bỏ sự trung gian của bên thứ ba và tiết kiệm chi phí vận hành.
• Khả năng tự tạo thị trường(market-making): Một số DEX cho phép người dùng tạo lệnh và cung cấp thanh khoản trên nền tảng, tạo điều kiện cho việc tự tạo thị trường và nhận phần thưởng từ hoạt động này.

Thách thức và triển vọng của DEX là gì?

• Hiệu suất và khả năng mở rộng: Một trong những thách thức chính mà DEX đối mặt là hiệu suất và khả năng mở rộng. Do việc thực thi giao dịch dựa trên các hợp đồng thông minh, việc xử lý các giao dịch trên blockchain có thể gặp phải giới hạn về tốc độ và khả năng mở rộng. Điều này có thể dẫn đến việc giảm hiệu suất và thời gian chờ đợi dài cho người dùng.
• Bảo mật và rủi ro liên quan: Mặc dù DEX có lợi thế về tính phân quyền và an ninh, nhưng vẫn tồn tại một số rủi ro bảo mật. Các dự án DEX không đảm bảo hoàn toàn miễn phí khỏi các lỗ hổng bảo mật và các cuộc tấn công hacker. Người dùng cần tỉnh táo và cẩn trọng khi sử dụng DEX và bảo vệ thông tin cá nhân và khóa riêng tư của mình.
• Sự phát triển của hệ sinh thái blockchain: Với sự gia tăng đáng kể về sự nhận thức và ứng dụng của blockchain, dự đoán rằng hệ sinh thái blockchain sẽ tiếp tục phát triển. Điều này tạo cơ hội cho DEX để trở thành một phần quan trọng của việc giao dịch và trao đổi tiền điện tử.
• Sự phát triển của hệ sinh thái blockchain: Với sự gia tăng đáng kể về sự nhận thức và ứng dụng của blockchain, dự đoán rằng hệ sinh thái blockchain sẽ tiếp tục phát triển. Điều này tạo cơ hội cho DEX để trở thành một phần quan trọng của việc giao dịch và trao đổi tiền điện tử.

Các DEX hàng đầu thị trường tiền điện tử

Tính đến thời điểm hiện tại, công nghệ blockchain và tiền điện tử đang rất phổ biến. Rất nhiền giao thức, sàn DEX đã ra đời trên mỗi hệ sinh thái blockchain khác nhau.

Sau đây là các DEX thuộc Top của thị trường:

Uniswap

Uniswap là một sàn giao dịch tiền điện tử phi tập trung được xây dựng trên blockchain Ethereum. Nó cho phép người dùng giao dịch các token ERC-20 trực tiếp từ ví của họ mà không cần thông qua một bên trung gian hoặc một sổ đặt hàng truyền thống. Uniswap sử dụng cơ chế giao dịch tự động (AMM), trong đó tính thanh khoản được cung cấp bởi người dùng gửi token của họ vào các hợp đồng thông minh được gọi là hồ chứa thanh khoản.

Pancakeswap

PancakeSwap là một sàn giao dịch phi tập trung xây dựng trên blockchain Binance Smart Chain (BSC). Nó được phát triển dựa trên cơ sở của Uniswap và cung cấp các tính năng tương tự như giao dịch token, cung cấp thanh khoản và nông dân sinh lợi. PancakeSwap cũng có một token gọi là CAKE, được sử dụng để tham gia vào việc đóng góp thanh khoản và tham gia vào quản trị nền tảng.

Sushiswap

SushiSwap cũng là một sàn giao dịch phi tập trung dựa trên Ethereum, và nó được phát triển như một phiên bản nâng cấp từ Uniswap. SushiSwap giữ các tính năng cơ bản của Uniswap như giao dịch token và cung cấp thanh khoản, nhưng có thêm một số tính năng mới như việc đánh giá lại phần thưởng cho người dùng và sử dụng token SUSHI cho quản trị nền tảng.

Quickswap

QuickSwap là một sàn giao dịch phi tập trung được xây dựng trên Matic Network (hiện đã được đổi tên thành Polygon), một lớp phủ mở rộng cho Ethereum. Nền tảng này cung cấp khả năng giao dịch nhanh chóng và phí thấp trên mạng Polygon. 

QuickSwap sử dụng một cơ chế giao dịch tự động (AMM) tương tự như Uniswap và cung cấp thanh khoản thông qua việc tạo hồ chứa thanh khoản. Token chính của QuickSwap là QUICK, được sử dụng trong việc đóng góp thanh khoản và tham gia vào quản trị nền tảng.

Đây là các DEX hàng đầu với lợi thế đi đầu và tiếp tục phát triển rất mạnh. Trước đây, mỗi DEX thống trị một hệ sinh thái blockchain nhất định, nhưng với tốc độ phát triển chóng mặt của thị trường thì các DEX này đang mở rộng sang nhiều hệ sinh thái khác nhau và tiếp tục bùng nổ trong thời gian tới.

Phân loại các sàn DEX

Phân loại sàn DEX dựa trên cơ chế khớp lệnh:

• Automated Market Maker (AMM) DEX: Đây là loại sàn DEX phổ biến nhất. AMM DEX sử dụng hệ thống các hồ chứa thanh khoản và cung cấp tỷ giá tự động bằng cách sử dụng các công thức toán học. Ví dụ điển hình là Uniswap, PancakeSwap, SushiSwap và QuickSwap.
• Orderbook DEX: Orderbook DEX hoạt động dựa trên nguyên tắc của sàn giao dịch truyền thống, nơi người dùng có thể đặt lệnh mua và bán với giá nhất định. Các lệnh mua và bán được khớp thông qua sổ đặt hàng. Ví dụ của Orderbook DEX là dYdX, Loopring và Matcha.

Phân loại sàn DEX dựa trên hình thức giao dịch:

• Spot DEX: Spot DEX cho phép giao dịch trực tiếp các cặp tài sản tiền điện tử. Người dùng có thể mua và bán các token theo giá thị trường hiện tại. Ví dụ của Spot DEX là Uniswap, PancakeSwap và SushiSwap.
• Margin DEX: Margin DEX cho phép giao dịch với đòn bẩy, tức là người dùng có thể mở các vị thế vượt quá số dư trong ví của họ. Điều này tạo ra cơ hội kiếm lợi nhuận cao hơn, nhưng cũng có rủi ro cao hơn. Ví dụ của Margin DEX là dYdX và Fulcrum.
• Derivatives DEX: Derivatives DEX cho phép giao dịch các sản phẩm phái sinh như hợp đồng tương lai, tùy chọn và các sản phẩm khác được liên kết với giá trị của tài sản gốc. Ví dụ của Derivatives DEX là Synthetix và dYdX.

Phân loại sàn DEX dựa trên hệ sinh thái:

Sàn DEX có thể được phân loại dựa trên nền tảng blockchain mà chúng hoạt động. Ví dụ:

• Ethereum-based DEX: Sàn DEX xây dựng trên blockchain Ethereum như Uniswap và SushiSwap.
• Binance Smart Chain-based DEX: Sàn DEX xây dựng trên Binance Smart Chain như PancakeSwap và Venus.
• Solana-based DEX: Sàn DEX xây dựng trên blockchain Solana như Serum và Raydium.
• Arbitrum, Optimism, Avalanche, Polygon và nhiều hệ sinh thái khác cũng có các sàn DEX riêng của họ.

Các phân loại khác:

• Permissionless DEX: Cho phép bất kỳ ai tham gia giao dịch mà không cần sự cho phép hay xác thực từ bên thứ ba.
• Non-permissionless DEX: Yêu cầu người dùng phải xác minh danh tính hoặc tuân thủ các quy định và quy tắc được áp dụng.
• Liquidity Center: Đây là các nền tảng hoặc giao thức tập trung cung cấp thanh khoản cho nhiều sàn DEX khác nhau. Ví dụ, 1inch và Matcha là các DEX Aggregator (tổng hợp viên sàn DEX) giúp người dùng truy cập vào nhiều sàn DEX và thanh khoản từ một địa điểm duy nhất.

Tuy có nhiều sàn DEX khác nhau, việc chọn một sàn DEX phù hợp phụ thuộc vào nhu cầu và sự ưu tiên cá nhân của bạn khi giao dịch tiền điện tử.

Lời kết

Trên đây, CryptoViet Info vừa gửi đến các bạn các thông tin về bài viết DEX là gì? Thông tin cơ bản về Decentralized Exchange. Hy vọng, bài viết sẽ cung cấp đến các bạn thêm một kiến thức cơ bản khi tham gia thị trường.

Đọc thêm: 

• Tổng hợp 100+ thuật ngữ Crypto cho người mới
• CEX là gì? Tìm hiểu về sàn giao dịch tập trung