Sự sụp đổ của FTX tô đậm giá trị của DEXs và DeFi

Hàng tỷ đô của người dùng đã bốc hơi sau sự sụp đổ của FTX. Các dự án tập trung (CeFi) khác thì cũng bị vạ lây khi có mối quan hệ với sàn giao dịch này, và một số đó đã phải tuyên bố phá sản. Mặc dù FTX hoạt động trong ngành công nghiệp tiền điện tử, nhưng đây lại không phải là một thất bại về tiền điện tử.

Lời giới thiệu

Khi tham gia vào tiền điện tử, nếu bạn không có private key, thì bạn không phải là người hoàn toàn kiểm soát tài sản của bạn. Gần đây, chúng ta có thể thấy nhiều người đang trở nên khổ sở khi phải tìm hiểu lại từ những thứ cơ bản nhất để bảo vệ tài sản của họ. Sự sụp đổ của FTX đã lấy đi hàng tỷ đô của người dùng, đồng thời nhắc nhở cho mọi người về giá trị của việc tự mình giữ tiền, và lời cảnh báo rủi ro khi chúng ta đang quá tin tưởng vào các những thứ mang hình hài “tập trung”.

Các phương tiện truyền thông mô tả coi đây là dấu chấm hết cho tiền điện tử, họ sử dụng những ngôn từ nói rằng Crypto đang bùng cháy, trong khi đó thì các cơ quan quản lý đang đẩy nhanh các biện pháp cứng rắn đối với các công ty dự án tiền điện tử còn lại. Nhiều người nói rằng sự sụp đổ của FTX gây thiệt hại rất lớn cho tiền điện tử, chứng tỏ rằng ngành công nghiệp này không đáng tin cậy và có thể sụp đổ bất cứ lúc nào.

Nhưng khoan đã. Crypto thật sự là gì? Sự ra đời của Crypto thuộc về một thứ có tên gọi là Bitcoin; phiên bản thuần peer-to-peer của tiền điện tử làm cho các giao dịch trực tuyến có thể gửi trực tiếp từ người này sang người khác mà không cần thông qua một tổ chức tài chính.

Không cần thông qua một tổ chức tài chính? Đúng vậy, các tính năng tiềm ẩn của công nghệ Blockchain và Cryptography cho phép người dùng tự quản lý tiền của mình và khả năng giao dịch peer-to-peer không trung gian.

Vậy sự sụp đổ của đế chế FTX sẽ để lại gì cho hệ sinh thái tiền điện tử? Điều này có thực sự mang đến cái chết cho tiền điện tử hay sẽ thúc đẩy các hoạt động Blockchain, DeFi, self-custody trở nên sôi nổi hơn?

Vấn đề FTX

Hàng tỷ đô của người dùng đã bốc hơi cùng với sự sụp đổ của FTX. Các dự án tập trung (CeFi) khác cũng bị vạ lây khi có mối quan hệ tiếp xúc với FTX và một số đã phải tuyên bố phá sản. Mặc dù FTX hoạt động trong ngành công nghiệp tiền điện tử, nhưng đây không phải là một thất bại về tiền điện tử. Thật đấy!

Đó là sự thất bại về con người, về lòng tham, về sự che giấu các giao dịch và hành vi trộm cắp tiền của khách hàng một cách có tổ chức. Đó là câu chuyện về một con người có vẻ bề ngoài thân thiện dễ gần, luôn giành được sự tin tưởng của mọi người với một hình tượng đáng mơ ước, trong khi đó - chính hắn - đã tiến hành một trong những vụ lừa đảo lớn nhất về tiền điện tử và tài chính.

Mọi người sử dụng sản phẩm của Sam, mọi người thích hình ảnh mà anh ấy đã tạo ra, một nhân vật xuất hiện trên trang bìa của Forbes, một tỷ phú đam mê làm từ thiện, một thiên tài cùng với những người bạn xung quanh đầy quyền lực. Nhiều người đã luôn mong muốn tham gia trở thành một phần vào đế chế của anh ấy. 

Sam không chỉ được các nhà đầu tư mới chân ướt chân ráo bước chân vào thị trường tin tưởng, mà còn chiếm được lòng tin của các nhà đầu tư có kinh nghiệm thực chiến lâu năm, thậm chí là các quỹ lớn và các cá nhân với khối tài sản khổng lồ. Họ đã bị phản bội, nhưng không phải do tiền điện tử và công nghệ Blockchain, mà bị phản bội bởi hắn “Samuel Bankman-Fried”.

CeFi

Blockchain là dòng công nghệ phi tập trung, permissionless, và trustless; luôn luôn thể hiện tính minh bạch. Ngành công nghiệp tiền điện tử ngày nay đã và đang phát triển theo hướng mà nhiều “dự án tập trung” sẽ cung cấp các dịch vụ như mua bán, giao dịch, trao đổi và ví lưu trữ tiền điện tử. Các sàn giao dịch tập trung (CEX) hiện đã tạo ra tác động lớn đến ngành crypto bằng cách giới thiệu và hướng dẫn cho người dùng mới, giúp họ có khả năng tiếp cận và tiếp xúc dễ dàng với tiền điện tử.

Tuy nhiên, một dự án tập trung sẽ luôn có những sai lầm của con người cho dù có bao nhiêu biện pháp kiểm soát được đưa ra. Sẽ luôn có một người giữ các private key. Luôn có các mối lo rằng con người sẽ sai lầm không bằng cách này thì cũng bằng cách khác. Trong các dự án tập trung, nơi con người sẽ có quyền truy cập kiểm soát và quản lý dữ liệu, thì cũng sẽ luôn có những rủi ro xuất phát từ lỗi con người.

Hơn thế nữa, các thực thể tập trung luôn thiếu sự minh bạch. Mỗi khi người dùng hoặc tổ chức gửi tiền vào một sàn giao dịch tập trung hoặc một CeFi, tất cả những gì bạn có thể thấy sau đó chỉ là những con số trên màn hình. Trên thực tế, ta không rõ điều gì đang xảy ra với các quỹ, như câu chuyện của FTX đã chứng minh. Giờ đây, Sam Bankman-Fried nói rằng anh cố ý hay vô tình, nhưng không thể phủ nhận rằng Sam đã can thiệp vào tiền của khách hàng, thực hiện nhiều màn nhào lộn khác nhau đến nay vẫn chưa được công khai đối với người dùng FTX.

Sau sự sụp đổ của FTX, nhiều sàn giao dịch tiền điện tử bắt đầu công bố Proof of Reserves, ra sức tìm cách thể hiện tính minh bạch của khoản dự trữ và bảng cân đối kế toán của họ. Đây dĩ nhiên là một hành động đáng hoan nghênh, mặc dù người dùng vẫn nên yêu cầu đánh giá PoR (Proof of Reserves) thường xuyên. Nhưng, vẫn có các nguy cơ về kế toán và sự can thiệp của con người, thậm chí bạn còn không có được cái nhìn rõ ràng về Proof of Liabilities.

DeFi

Tài chính phi tập trung (DeFi), thứ dựa trên Blockchain, là một bước tiến mang lại sự minh bạch cho toàn bộ hệ thống tài chính. DeFi cung cấp một mã hợp đồng immutable có thể chi phối và mang lại sự minh bạch trong tài chính. Trong DeFi, mọi thứ diễn ra trên Blockchain theo các quy định của mã code. Các giao dịch đều minh bạch, bảng cân đối kế toán lending hay trading, Proof of Reserves, tất cả đều có thể truy cập công khai đối với tất cả mọi người, chỉ cần có kết nối internet.

Trong DeFi, các cơ chế giao thức được mặc định minh bạch theo bản chất của Blockchain. Tất cả các hành động có thể được nhìn thấy trên các Block, chúng được xác định và thực thi bằng các mã code. Trong DeFi, code là luật, nó không có sự thiên vị và nó hoạt động theo cách mà nó đã được viết.

Chúng ta có thể mã hóa các quy tắc trao đổi trên Blockchain và cho phép thực hiện các giao dịch, đảm bảo rằng các bên đều có quyền giám sát mã token của họ. Khi tương tác với các giao thức DeFi, người dùng luôn có thể tự quản tiền của mình. Hơn nữa, cryptography tạo quyền riêng tư cá nhân đồng thời cho phép họ tương tác với một Ledger minh bạch công khai.

Ngày nay, DeFi vẫn có những rủi ro của riêng nó. Tuy hệ sinh thái chưa trưởng thành nhưng vẫn có nhiều không gian để phát triển. Mã code có thể bị viết sai, nhưng các loại mã code này có thể sửa bằng bộ mã code tốt hơn. Người dùng tương tác luôn có các rủi ro về smart contract và điều này cần phải được xác minh cẩn thận. Ngoài ra, rủi ro về nền tảng, các lỗi cơ chế giao thức và vấn đề tắc nghẽn là những thứ thường xảy ra trong hệ sinh thái đang phát triển này.

Tuy nhiên, năm vừa qua là một thử nghiệm tốt cho các giao thức DeFi, chứng minh được việc chúng có thể tồn tại và phục hồi mạnh mẽ sau những cú sập trong môi trường vĩ mô và tiền điện tử. Các giao thức thị trường tiền tệ DeFi hàng đầu như Aave và Compound vẫn tiếp tục phục vụ thị trường, trong khi đó rất nhiều ứng dụng DeFi mới đang được xây dựng trên nhiều các Blockchain khác nhau.

Xoay quanh đến vấn đề giao dịch tiền điện tử, các sàn giao dịch tập trung đã và đang dẫn đầu về việc thu hút người dùng mới và cung cấp cho họ các công cụ hoàn hảo để giao dịch, và hiển nghiên chiếm phần lớn khối lượng giao dịch. Tuy nhiên, sự xuất hiện của các sàn DEXs đã phá vỡ sự thống trị của CEXs và bắt đầu một kỷ nguyên mới về giao dịch Blockchain permissionless, công khai, minh bạch và hiệu quả.

Đúng là các sàn DEXs vẫn thiếu một vài tính năng tiêu biểu như của các sàn giao dịch tập trung, đồng thời, giao dịch trực tuyến khá chậm và tốn một lượng phí gas tùy thuộc vào Blockchain. Sàn DEXs không có chức năng thực hiện các limit orders, mặc dù hạn chế này đã được giải quyết bằng các sàn DEXs thế hệ mới sắp ra mắt trong hệ sinh thái như DeGate DEX.

DeFi có phải là tương lai?

Do CeFi rất tiện lợi, nên nhiều người dùng và các tổ chức đã tin tưởng các dịch vụ của CeFi. Họ cũng đã quen dần với các “White-glove Service” mà các dự án đó cung cấp. (Bổ sung: White-glove Service là các dịch vụ rất cao cấp, chú ý đến từng chi tiết nhỏ nhặt nhất.)

Cùng với FTX, các CeFi khác cũng đã bắt đầu có dấu hiệu sụp đổ- Genesis, BlockFi, v.v. Đây là những dự án phục vụ cho các nhà đầu tư tiền ảo tổ chức, cung cấp các dịch vụ lending ở cấp độ tổ chức cũng như nhiều dịch vụ khác. Điều này khiến việc thất bại của các thực thể tập trung sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến tất cả mọi người dùng.

Những người dùng tiền điện tử vẫn luôn được nhắc nhở về quyền tự giám sát, và họ đang có xu hướng chuyển sang sử dụng các nền tảng DEXs và DeFi. Việc sử dụng các sàn giao dịch tập trung rất thuận tiện do các tính năng mà chúng cung cấp vô cùng tiện lợi, giao diện thân thiện với người dùng. Tuy nhiên, hiện tại thì, công nghệ Blockchain đã đủ tiên tiến để cung cấp các tính năng giúp cho các sàn giao dịch phi tập trung hoạt động như CEXs.

Điều gì liên quan đến thị trường vay và cho vay? DeFi dễ tiếp cận hơn đối với người dùng so với các dịch vụ do CEXs cung cấp. DeFi là permissionless và mọi người luôn có quyền truy cập chúng trên toàn thế giới chỉ với Internet.

Những nhà đầu tư tổ chức có xu hướng cân đo đông đếm về vốn và tìm kiếm sự minh bạch. Giờ đây khi chi phí ở DeFi rẻ hơn CeFi, tại sao họ nên sử dụng CeFi? Tại sao bạn lại để mình gặp rủi ro với một bên hoạt động theo xu hướng tập trung, và bất kể sự hậu thuẫn của nó mạnh đến đâu thì cũng sẽ có những rủi ro, tại sao chúng ta phải làm vậy?

DeFi là thứ đang dẫn đầu về tính minh bạch, bảo lãnh các khoản vay và mức độ rủi ro. Bão lãnh hiện được phát triển hơn trên Blockchain, các oracles còn có thể cho biết bảng cân đối kế toán đang hoạt động như thế nào mọi lúc mọi nơi mà không để lộ các vị thế. Chắc chắn rằng, DeFi vẫn chưa phát triển và hưng thịnh, nhưng nó đã thể hiện sự minh bạch và an toàn hơn nhiều so với CeFi do các thuộc tính nội tại của Blockchain và Cryptography.

Hình thức trao đổi phi tập trung đã phát triển cùng với công nghệ. Ngày nay, rất nhiều sự chú ý đang tập trung vào Layer 2 và việc sử dụng công nghệ Zero-Knowledge. Tất cả những điều này đang làm tăng đáng kể thông lượng của DEXs với lượng chi phí gas tối thiểu, cũng như việc đưa khả năng khớp lệnh giao dịch lên một cấp độ cao hơn. Order Book, các lệnh Limit Order ngày nay đã có thể thực hiện được trên các sàn giao dịch phi tập trung, vốn chủ yếu sử dụng cơ chế AMM (Automated Market Marker) trước đây, chẳng hạn như Uniswap.

Các DEX vốn đã minh bạch - tất cả các thao tác có thể được tiết lộ cho cộng đồng cho dù đó là mua lại DAO, public sale hay chuyển đổi token. Các market markers chuyên nghiệp đã bắt đầu chú ý nhiều hơn đến DEX di đây là một thị trường mở rộng lớn với rủi ro giám sát thấp kèm theo đó là các cơ hội thị trường mới.

Sau sự kiện sụp đổ của FTX và những thất bại khác của CeFi, ngành công nghiệp hiện vẫn đang tiến lên và tiếp tục được xây dựng mạnh mẽ. Những người tham gia thị trường cần nghiêm túc với việc tự quản lý và sử dụng các khả năng của công nghệ. Bản thân smart contract đã là một bộ quy định và toàn bộ hệ sinh thái được điều chỉnh bởi mã code. Trái ngược với sổ kín của các dự án tập trung, chắc chắn rằng Defi hoàn toàn minh bạch.

Blockchain cung cấp bộ công cụ cho hệ sinh thái tài chính phi tập trung, permissionless, trustless và hoàn toàn minh bạch. Mặc dù chúng ta đã quen với các hệ thống tài chính tập trung, nhưng cuối cùng, mọi người và các công ty sẽ tìm đến nơi mà vốn của họ sẽ hiệu quả và an toàn nhất.

Lời kết

Vậy là bạn đã cùng CryptoViet Info đọc qua bài viết Sự sụp đổ của FTX nhấn mạnh giá trị của DeFi và DEXs. CryptoViet Info hy vọng bài viết sẽ đem lại cho bạn những giá trị hữu ích nhất.